farhanabdi.com

Maxay Tahay “Phishing”? Sida Loo Garto Email Been Ah

Ma helayso email ama fariin kuu sheegaysa in xisaabtaada bangiga, Facebook, ama Gmail ay “halis ku jirto”?
Ama fariin kugu leh “guji link-kan si aad u xaqiijiso xisaabtaada”?
Haddii ay sidaas tahay — waxaa suuragal ah in aad la kulantay phishing.


Waa Maxay Phishing?

Phishing waa khiyaano digital ah oo dadka lagu khiyaaneeyo si ay u bixiyaan xogtooda gaarka ah — sida eray sir (password), lambarka kaarka bangiga, ama xog kale oo muhiim ah.

Erayga “phishing” wuxuu ka yimid “fishing” — micnihiisu waa ugaarsiga.
Khiyaanayaasha internetka waxay “ugaarsadaan” dad aan ka shaki qabin, iyagoo adeegsanaya emails, websites been ah, ama fariimo.


Sidee Ayay U Shaqeeyaan Phishing-ku?

Khiyaanadu waxay u dhacdaa sidan:

  1. Fariin Been Ah: qofka waxaa loo soo diraa email ama SMS u eg mid rasmi ah (tusaale ahaan, “Bank XYZ” ama “Facebook Support”).
  2. Link Been Ah: fariintaas waxaa ku jirta xiriiriye (link) lagu yiri “guji si aad u xaqiijiso akoonkaaga.”
  3. Website Been Abuur Ah: markaad gujiso, waxaa lagu geynayaa website u eg kii dhabta ahaa.
  4. Xogta Waa La Dhacay: marka aad galiso username iyo password — xogtaas waxay toos ugu dhacdaa gacanta dadka khiyaamada samaynaya.

Tusaale Fudud:

Waxaad heshaa email u eg mid ka yimid Gmail oo leh:

“Abaalmarin cusub ayaad heshay, fadlan gal akoonkaaga si aad u xaqiijiso.”
Markaad gujiso link-ga, wuxuu ku geynayaa websit “gmail-login.com” halkii uu ka ahaan lahaa “gmail.com”.
Farqi yar, balse waa dabin weyn.


Calaamadaha Lagu Garto Email Phishing Ah

  1. 📬 Cinwaanka Email-ka:
    Eeg ciwaanka rasmiga ah — haddii uu yahay wax la mid ah “support@faceb00k-security.com”, waa been.
  2. 🔗 Linkyada Lagu Jiro:
    Ha gujin link kasta. Marka hore mouse-ka dul saar si aad u aragto webka dhabta ah.
  3. ⚠️ Fariimo Degdeg ah:
    Phishing-ku wuxuu ku qasayaa inaad si degdeg ah fal samayso (“Hadda ama akoonkaaga waa la xidhayaa”).
  4. 💸 Ballanqaadyo Been ah:
    Haddii lagu yiraahdo “Waxaad ku guuleysatay $10,000 ama iPhone cusub” — waa dabin.
  5. 🧾 Erey-qoraal khaldan:
    Email-yada been abuurka ah waxay badanaa leeyihiin qaladaad higgaad ama qaab qoraal aan rasmi ahayn.

Noocyada Phishing-ka Ugu Caansan

  1. Email Phishing:
    Nooca ugu badan – fariin laguugu soo diro si aad u bixiso xogtaada.
  2. Spear Phishing:
    Khiyaano gaar ah oo lagu bartilmaameedsado qof ama shirkad gaar ah.
  3. Smishing:
    Fariimo been ah oo SMS lagu diro.
  4. Vishing:
    Qof ku soo wacaya isagoo iska dhigaya adeeg bixiye (sida “xogtaada bangiga ayaan u baahanahay”).
  5. Clone Phishing:
    Email hore oo dhab ah ayaa la koobiyeeyaa, kadibna wax yar ayaa lagu beddelaa si laguugu khiyaaneeyo.

Sida Aad Isaga Ilaalin Karto Phishing

1. Marna ha gujin link aanad hubin.
2. Eeg ciwaanka email-ka ee diray.
3. Ha bixin password ama xogtaada shaqsiyeed.
4. Adeegso two-factor authentication (2FA).
5. Isticmaal antivirus ama browser security.
6. Tababar naftaada – ha noqon qof la fudud.


Talooyin Fudud oo Nolol Maalinle Ah

  • Markaad bangiga ama adeeg online isticmaalayso, gali webka gacantaada ku qor, ha raacin link la soo diray.
  • Haddii fariin kuu muuqato mid shakiyo leh, la xiriir shirkadda rasmiga ah si aad u xaqiijiso.
  • Xasuusnow: shirkad dhab ah waligeed kuma weydiineyso password email ama telefoon.

Phishing iyo Soomaaliya

Soomaaliya hadda waxay si tartiib ah ugu socotaa dhanka digital-ka — bangiyo online ah, eDahab, Zaad, iyo adeegyo kale.
Laakiin taasi waxay keentay in phishing iyo khiyaanooyin digital ah ay bilaabaan inay kordhaan.
Waxaa muhiim ah in dadka la baro sida ay isku difaacaan iyo in hay’aduhu sameeyaan wacyigelin joogto ah.


Gunaanad

Phishing waa mid ka mid ah khiyaanooyinka ugu caansan ee internetka maanta.
Waxay u baahan tahay kaliya in qofku hal mar si fudud u aamino fariin been ah — markaasna xogtiisa lagu dhaco.
Marka xigta ee aad hesho fariin “degdeg ah”, ha degdegin — iska hubi.
Xogtaadu waa hantidaada — ilaali.

farhanabddi@gmail.com

farhanabddi@gmail.com

Articles: 8

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *